Wij schreven al eerder over open access en de meningen van chemici over het open acces publiceren van artikelen. Onlangs laaide deze discussie weer op door de bekendmaking van Plan S van verschillende Europese onderzoeksfinancierders waaronder NWO. De chemische wereld reageerde massaal op deze ontwikkeling, met onder andere een open brief naar de onderzoeksfinancierders, en ook KNCV-voorzitter Floris Rutjes formuleerde zijn standpunt in het vakblad C2W. Hieronder leest u zijn verhaal en ook de reacties die wij hierop ontvingen.
Experts over... open access - vervolg
Vanaf 2020 mogen Nederlandse wetenschappers onderzoek dat met Nederlands belastinggeld gefinancierd is niet meer publiceren in wetenschappelijke tijdschriften die abonnementsgeld rekenen. Dit werd onlangs door NWO bekend gemaakt, dat daarin gezamenlijk optrekt met een aantal andere Europese wetenschapsfinanciers. Uitgangspunt is dat onderzoek gefinancierd met publieke middelen – geld van de belastingbetaler – ook publiekelijk beschikbaar moet zijn. Online, overal en voor iedereen, gratis en voor niets: Open Access.
Op zich natuurlijk een sympathieke gedachte, maar wat betekent dit plan voor de Nederlandse chemische wetenschappers? De huidige praktijk is dat uitgevers artikelen van wetenschappers bundelen in tijdschriften en deze via abonnementen aanbieden aan universiteiten, instellingen en bedrijven. Het gaat daarbij om bedragen die in de miljoenen lopen, waarbij uitgevers soms winstmarges opstrijken meer dan 40%. Voor de financiers van onderzoek, zoals NWO, is dat een doorn in het oog. Bovendien zijn de abonnementen zo langzamerhand onbetaalbaar geworden voor universiteiten.
Open Access lijkt de sleutel, maar openen we dan tegelijkertijd niet een doos van Pandora?
Floris Rutjes vraagt zich in zijn heldere commentaar af; “of de verplichting om vanaf 2020 resultaten, komend uit publiek gefinancierd onderzoek, uitsluitend in Open Access (OA) media te publiceren“ niet als een boemerang zal werken. Ja, als een soort boemerang; dit vluchtlichaam komt namelijk niet terug bij de werper, NWO, maar bij al diegene die NWO vertegenwoordigt en dient, namelijk, de wetenschappers. Deze wetenschapper is sterk afhankelijk van succes bij het verwerven van de prestigieuze onderzoeksbeurzen die NWO namens de Nederlandse belastingbetaler mag verdelen. Ook haar/zijn Instituut of Universiteit is afhankelijk van dit succes van de individuele wetenschappers in de nationale en Europese race om financiering van grote en middelgrote onderzoeksapparatuur en -investeringen. Middels publicaties verantwoordt de wetenschapper de besteding van de verkregen onderzoeksgelden en dragen deze publicaties bij aan innovaties, toepassingen en maatschappelijk discussies èn vervulling van eigen drive en wetenschappelijke interesses. Een gegeven is dat in de huidige praktijk deze publicaties leiden tot interpreteerbare parameters zoals citatiescores, etc, die weer leiden tot rankinglijsten van deze wetenschappers èn hun Universiteiten op landelijk en internationaal niveau. De positie op deze lijsten is, o.a. van invloed op de kans om de talentvolste jonge wetenschappers, ook internationaal, voor de eigen onderzoeksgroep aan te kunnen trekken.
De Duitse wetenschapsjournalist Leonid Schneider verzamelde op zijn site 'For Better Science' een aantal onderzoekers die het niet eens zijn met Plan S.
We ondersteunen open access (OA) allemaal van harte en Plan S is vast met goede bedoelingen opgesteld. Echter, Plan S, zoals nu gepresenteerd door de EU, VSNU en NWO, gaat te ver en is veel te risicovol voor betrokken wetenschappers. Plan S heeft vergaande consequenties, houdt onvoldoende rekening met de behoeftes en wensen van individuele wetenschappers en leidt tot diverse onwerkbare en onwenselijke situaties.
Inmiddels hebben meerdere gevestigde academici zich uitgesproken over een maatregel die verplicht tot ‘open access’ publiceren, Plan S. Vreemd genoeg bestaat er weinig aandacht voor jonge wetenschappers. Plan S heeft mogelijk zulke grote gevolgen, dat de kans sterk toeneemt dat Nederland zijn meest veelbelovende academici zal zien vertrekken naar landen waar deze maatregel niet geldt. De transitie naar ‘open access’ is een goed idee, maar met het huidige Plan S gaat dit ten koste van een nieuwe generatie wetenschappers.
Afgelopen zomer maakte cOAlition S, een internationale groep van onderzoeksfinanciers uit onder andere Nederland, Zweden en Frankrijk, Plan S bekend: een plan om sneller op open access over te stappen. Het houdt in dat vanaf 1 januari 2020 alle publicaties voortkomend uit financiering van deze onderzoeksfinanciers uitsluitend moeten worden gepubliceerd in open access tijdschriften en open access platforms. Dit gezamenlijke initiatief is onder andere bedoeld om de huidige betaalmuur weg te nemen en wetenschap toegankelijk te maken voor iedereen. Een bijzonder nobel initiatief, maar inmiddels hebben meerdere gevestigde wetenschappers zich uitgesproken over de mogelijke problemen die deze maatregel met zich meebrengt.
We write to provide a counter view to the recent open letter (“Plan S: Too Far, Too Risky”) partly based on our FOAA recommendations for the implementation of Plan S.
We are glad to note that the researchers who have signed the open letter support open access as their very first principle. However, the letter itself goes on to make a number of highly problematic and logically fallacious statements with which we strongly disagree and here contest.
The proposal known as Plan S has the admirable aim of achieving full OA across a wide swath of journal publications. But the path currently suggested has serious drawbacks that could jeopardize nonprofit science societies. I am () concerned that the architects of Plan S have not consulted broadly with researchers, editors, and leaders of scientific societies to obtain their views of how devastating this plan might be for the very organizations that support researchers and their disciplines.
De KNAW publiceerde op 1 februari 2019 een reactie op Plan S ter versnelling van de transitie naar open access.
De KNAW is voorstander van open access en open science, waarbij artikelen en onderzoeksgegevens gratis toegankelijk zijn. De overgang naar volledige open access beschouwt zij echter als complex. NWO en andere Europese onderzoeksfinanciers hebben Plan S ondertekend, dat onder meer open access verplicht maakt voor wetenschappers die subsidies van hen ontvangen. De uitvoering daarvan is in de praktijk niet eenvoudig. Daarom roept de KNAW op tot een herbezinning op de verdere route. In de reactie vat de KNAW haar belangrijkste bezwaren samen en pleit ze voor een goed doordachte aanpak, plus suggesties voor vervolgstap
Jan 2019 - De KNCV ondersteunt de intentie van Plan S maar ziet ook behoefte aan verduidelijking en maakt zich ernstige zorgen over het feit dat enkele van de belangrijkste kwesties zeer nadelige gevolgen zullen hebben voor de betrokken onderzoekers.