Standpunt KNCV inzake Plan S
De Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) vertegenwoordigt chemici en wetenschappers uit chemiegerelateerde gebieden in nationale en internationale organisaties. De vereniging ondersteunt de uitwisseling van wetenschappelijke en technische knowhow en biedt netwerkmogelijkheden voor de academische en industriële gemeenschap. Het heeft leden in meer dan 22 landen en vertegenwoordigt ongeveer 8000 individuele en institutionele leden.
De wetenschappelijke uitgeverij is een van de kernactiviteiten van de KNCV. Via ChemPubSoC Europe is de vereniging mede-eigenaar van de tijdschriften die vallen onder de portfolio van ChemPubSoc. De KNCV is geïnteresseerd in eerlijke en transparante publicatieprocessen met de nadruk op economisch redelijke en duurzame bedrijfsmodellen.
Op 4 september 2018 publiceerden elf Europese organisaties voor onderzoeksfinanciering (cOAlition S) Plan S, dat in tien principes het kader definieert voor de overgang in 2020 naar open toegang voor de onderzoeksresultaten die door deze organisaties worden gefinancierd. (https://www.coalition-s.org/10- principes)
De KNCV ondersteunt de fundamentele intentie van Plan S alsmede enkele van de geformuleerde principes. De KNCV ziet echter behoefte aan verduidelijking en maakt zich ernstige zorgen over het feit dat enkele van de belangrijkste kwesties aanzienlijke nadelige gevolgen zullen hebben voor de betrokken onderzoekers en voor Europa als centrum voor innovatief onderzoek.
(i) De KNCV onderschrijft de intentie van de onderzoeksfinanciers om de inrichting van hoogwaardige open accesskanalen te ondersteunen in die wetenschappelijke disciplines waar nog geen adequate platforms en infrastructuren zijn. Zie principe 3.
(ii) Zowel de verklaring dat open access publicatiekosten ten laste komen van de financiers of de wetenschappelijke instellingen en niet van de individuele onderzoekers en de expliciete bevestiging dat alle onderzoekers hun onderzoeksresultaten in publicaties van Open Access moeten kunnen publiceren, zelfs als hun instellingen slechts beperkte middelen hebben, en zijn zeer welkom. Plan S geeft echter niet aan hoe dit daadwerkelijk moet worden gewaarborgd. Zie Principe 4.
(iii) Chemische Verenigingen uit Europa en Amerika hebben onlangs de preprint-server ChemRxiv opgezet. Op dit platform kunnen manuscripten publiekelijk beschikbaar worden gemaakt als preprints voordat ze worden ingediend bij reguliere tijdschriften. Er zijn geen kosten voor de auteur of de lezer. ChemRxiv wordt gefinancierd door de deelnemende organisaties en andere partners. Plan S geeft expliciet aan dat preprint-servers niet voldoende zijn om compliant te zijn. De KNCV betreurt deze uitsluiting. Zie principe 8.
(iv) De bepaling dat hybride tijdschriften niet verenigbaar zijn met de Plan S-principes, wordt door ons als bijzonder kritisch beschouwd. Ongeveer 85% van alle tijdschriften, inclusief alle gerenommeerde en peer-reviewed tijdschriften in de chemie die zijn gepubliceerd door non-profitorganisaties, zoals 'Chemistry A European Journal', 'Angewandte Chemie', het 'Journal of the American Chemical Society', en 'Chemical Communications', worden hierdoor beïnvloed en zijn niet langer beschikbaar voor auteurs die gebonden zijn aan Plan
S. Dit zal ernstige negatieve gevolgen hebben voor auteurs, lezers, de getroffen verenigingen en de kwaliteit van de wetenschap. De overgrote meerderheid van publicaties van Nederlandse auteurs op het gebied van chemie is te vinden in deze tijdschriften. De kwaliteit is juist zo hoog omdat ze een strenge selectie uitvoeren. Zie Principle 9.
(v) Normalisatie en beperking van open access-publicatiekosten zullen onvermijdelijk resulteren in een grote economische druk op hoogwaardige en selectieve tijdschriften, waarvan de kosten per gepubliceerd artikel noodzakelijkerwijs hoger zijn vanwege hun hoge afkeuringspercentages. Op het gebied van de chemie is dit ook in de eerste plaats van toepassing op de tijdschriften die worden uitgegeven door chemische verenigingen. Tijdschriften van gemiddelde en lagere kwaliteit worden sterk begunstigd door dit bedrijfsmodel en het aantal zogenaamde predatory journals zal toenemen ten koste van de wetenschap. Zie Principe 5.
(vi) De KNCV twijfelt aan een brede internationale deelname aan Plan S, met name uit de onderzoeksintensieve regio's van Amerika en Azië. De gevolgen voor de betrokken wetenschappers, en de gevolgen en risico's voor Europa als centrum voor innovatief onderzoek, als grote delen van de wereldwijde onderzoekscommunity niet deelnemen aan Plan S, worden niet geadresseerd.
(vii) De KNCV wijst expliciet mandaten af die wetenschappers verplichten om te publiceren in open access tijdschriften. De uitsluiting van hybride tijdschriften geformuleerd in Plan S, de verplichting om het werk te publiceren onder een meest liberale open licentie, CC-BY, en de dreigende sancties bij niet-naleving zijn belangrijke interferenties met de vrijheid van de onderzoeker waar wij het niet mee eens kunnen zijn. Zie principes 1, 9 en 10.
De KNCV doet een beroep op Plan S-initiators om haar zorgen in toekomstige overwegingen en plannen voor implementatie mee te nemen. Het doel om wetenschappelijke resultaten voor iedereen vrij toegankelijk te maken, mag immers niet hand in hand gaan met onbedoelde, wetenschappelijk schadelijke gevolgen.